1. Hộp số vô cấp CVT là gì?
Hộp số vô cấp CVT (viết tắt của Continuously Variable Transmission) là loại hộp số có tỷ số truyền thay đổi liên tục, không phân theo từng cấp số. Nguyên nhân bởi hộp số CVT được tạo nên bởi các tỷ số truyền bằng 2 hệ pulley và dây đai, không phải bằng bánh răng như những loại hộp số ô tô khác.
Cả hộp số vô cấp và có cấp đều là hộp số tự động, được điều khiển bằng hệ thống thuỷ lực. Tuy nhiên, hộp số vô cấp không có các cấp số. Trong khi đó, hộp số có cấp được chia thành nhiều cấp số khác nhau như 1, 2, 3, 4…
Ngoài hộp số vô cấp CVT là gì, lịch sử ra đời cũng được nhiều người quan tâm. Loại hộp số này được danh họa Leonardo Da Vinci phác hoạ lần đầu tiên vào năm 1490. Đến năm 1886, hộp số con lăn đầu tiên chính thức được chứng nhận bằng phát minh. Năm 1939, hộp số tự động toàn phần hoạt động trên hệ thống bánh răng hành tinh được giới thiệu.
Hiện nay, loại hộp số này đang là giải pháp tối ưu cho bài toán vận hành mượt mà, tiết kiệm nhiên liệu trên các dòng xe hơi bình dân. Nhiều hãng xe phổ thông tại nước ta đang sử dụng hộp số vô cấp CVT như Honda có Civic, City, CRV; Toyota có Corolla Cross, Vios, Raize, Altis; Hyundai có Kia Sonet, Creta; Mitsubishi có Outlander.
![Hộp số vô cấp CVT là gì? Đây là hộp số tự động không chia cấp số, tỷ số truyền thay đổi liên tục](https://www.daily3svinfast.com/uploads/images/2024/04/25/hop-so-vo-cap-cvt-la-gi-1-1713978286.jpg)
2. Đặc điểm của hộp số vô cấp CVT
Nếu đã biết hộp số vô cấp CVT là gì, bạn đừng quên tìm hiểu những đặc điểm cơ bản của loại hộp số này. Cụ thể như sau:
2.1. Ý nghĩa các ký hiệu của hộp số vô cấp CVT
Nhìn chung, các ký hiệu trên hộp số CVT khá giống với hộp số AT.
Ký hiệu |
Ý nghĩa |
D |
Số tiến (gồm D1, D2 và D3), tạo điều kiện cho xe ô tô di chuyển bình thường |
P |
Chế độ đậu xe, dùng khi xe ở trạng thái dừng hẳn |
R |
Số lùi giúp bạn lùi xe vào vị trí mong muốn |
N |
Số 0 (đối với xe hoạt động không tải) |
M (Manual) |
Số tay giúp bạn sử dụng hộp số tự động không cần dùng chân côn |
OD (Overdrive) |
Chế độ vượt tốc dùng khi muốn vượt xe khác |
L (Low) |
Chế độ thấp dùng khi tải nặng, xuống dốc hoặc lên dốc |
S (Sport) |
Dùng để chuyển số như lúc lái thể thao |
B (Brake) |
Dùng để hãm tốc độ khi xuống dốc, hạn chế việc rà phanh |
2.2. Cấu tạo của hộp số vô cấp CVT
Hộp số vô cấp CVT có cấu tạo như sau:
- Dây đai truyền động làm từ thép.
- Pulley đầu vào (bánh đai chủ động) kết nối để nhận momen từ động cơ.
- Pulley đầu ra (bánh đai bị động) dùng để kết nối đầu ra hộp số.
Bánh đai trong hộp số CVT là một hệ pulley với đường kính có thể thay đổi linh hoạt. Cấu tạo của hệ này gồm 2 khối hình nón có đỉnh nằm đối diện nhau, góc nghiêng 20 độ. Một nửa pulley có thể trượt trên trục, nửa còn lại cố định. Vì vậy, 2 nửa pulley có thể thay đổi khoảng cách, tách xa hoặc tiến lại gần nhau.
![Cấu tạo của hộp số vô cấp CVT](https://www.daily3svinfast.com/uploads/images/2024/04/25/hop-so-vo-cap-cvt-la-gi-2-1713978285.jpg)
2.3. Nguyên lý làm việc của hộp số vô cấp CVT
Một trong những vấn đề bạn cần nắm rõ khi tìm hiểu hộp số vô cấp CVT là gì chính là nguyên lý hoạt động của sản phẩm. Nguyên lý hoạt động được thể hiện trên 2 khía cạnh, bao gồm số tiến và số lùi.
Số tiến
Hệ pulley được điều khiển bằng bộ điều khiển thuỷ lực. Bộ điều khiển này làm 2 nửa pulley của hệ pulley bị động hoặc hệ pulley chủ động tách xa hoặc tiến lại gần nhau. Trên mỗi pulley, nếu 2 nửa pulley tiến lại gần, bán kính tăng lên, dây đai di chuyển xa tâm. Trong trường hợp 2 nửa pulley tách nhau, bánh kính giảm xuống, dây đai nằm gần tâm hơn, lọt giữa 2 nửa pulley.
Khi bán kính của 1 pulley giảm đi, bánh kính pulley còn lại sẽ tăng lên. Điều này giúp dây đai luôn kết nối liên tục, bám chặt với 2 pulley. Sự tăng giảm bán kính của pulley bị động và pulley chủ động làm nên tỷ số truyền của hộp số. Cụ thể:
- Pulley bị động có bán kính lớn, pulley chủ động có bán kính nhỏ: tốc độ quay của pulley bị động giảm xuống, từ đó tạo ra số thấp.
- Pulley bị động có bán kính nhỏ, pulley chủ động có bán kính lớn: tốc độ quay của pulley bị động tăng lên, từ đó tạo ra số cao.
Tỷ số truyền có thể biến thiên liên tục nhờ khả năng làm thay đổi bán kính 2 hệ pulley của bộ điều khiển thuỷ lực. Vì vậy, hộp số CVT có các cấp số thay đổi thay vì cố định.
![Sự thay đổi của bán kính pulley làm nên tỷ số truyền](https://www.daily3svinfast.com/uploads/images/2024/04/25/hop-so-vo-cap-cvt-la-gi-3-1713978284.jpg)
Số lùi
Để có số lùi, tương tự hộp số tự động, nhà sản xuất lắp thêm 1 bộ bánh răng hành tinh và ly hợp trước đầu vào của hệ truyền đai. Trong đó, đầu vào của pulley chủ động kết nối với cầu dẫn của các bánh răng hành tinh, đầu ra tự động kết nối với bánh răng mặt trời.
Với số tiến, động cơ sẽ dẫn động bánh răng mặt trời quay. Lúc này, bánh răng mặt trời sẽ khiến bánh răng hành tinh quay cùng chiều. Điều này giúp cần dẫn quay và truyền lực tới pulley chủ động.
Với số lùi, bộ ly hợp giúp vành đai ngoài cố định. Khi đó, bánh răng hành tinh quay ngược chiều so với bánh răng mặt trời. Đây là nguyên nhân khiến hộp số quay ngược chiều và tạo ra số lùi.
![Đơn vị sản xuất thiết kế thêm 1 bộ bánh răng hành tinh và ly hợp trước đầu vào của hệ truyền đai để tạo số lùi](https://www.daily3svinfast.com/uploads/images/2024/04/25/hop-so-vo-cap-cvt-la-gi-4-1713978284.jpg)
2.4. Dấu hiệu hộp số CVT bị lỗi
Hộp số vô cấp CVT là gì, dấu hiệu khi lỗi ra sao? Bạn có thể nhận biết hộp số CVT bị lỗi dựa vào những đặc điểm sau:
- Di chuyển chậm: tạm dừng ngắn hoặc chậm; ngập ngừng khi xe chuyển hướng giữa lúc đánh lái, lùi xe và đỗ xe.
- Độ trơn trượt: xe bị mất điện khi tăng tốc.
- Biến động số vòng quay của động cơ: thay đổi không đồng nhất khi điều khiển xe ở tốc độ không đổi qua dải vòng tua.
- Tiếng ồn lớn bất thường: xe phát ra âm thanh to khi tăng tốc.
2.5. Đánh giá độ bền của hộp số CVT
Dù là sản phẩm phổ biến trên thị trường nhưng nhiều người vẫn thắc mắc hộp số vô cấp CVT là gì, có bền không. Hộp số này không có các cấp số, chuyển số mượt mà, tiết kiệm nhiên liệu. Bên cạnh đó, do cấu tạo và nguyên lý hoạt động đơn giản nên CVT ít gặp trục trặc về kỹ thuật.
Theo đánh giá của chuyên gia, nếu được chăm sóc, bảo dưỡng cẩn thận, hộp số vô cấp CVT có thể kéo dài tuổi thọ lên tới 5 năm.
3. Ưu nhược điểm của hộp số vô cấp CVT
Việc nắm rõ ưu điểm, nhược điểm khi tìm hiểu hộp số vô cấp CVT là gì giúp bạn biết có nên sử dụng loại hộp số này không.
3.1. Ưu điểm
Hộp số CVT được sử dụng phổ biến nhờ những ưu điểm vượt bậc như sau:
- Vận hành đơn giản
Khi sử dụng hộp số CVT, bạn có thể dễ dàng vận hành xe với cách lái tương tự hộp số AT. Số vòng tua được tối ưu khi di chuyển ở mọi tốc độ, từ đó làm giảm thất thoát lực so với hộp số tự động. Vì vậy, xe ô tô có thể phản hồi mượt mà và nhanh nhạy hơn.
- Hoạt động êm ái
CVT hoạt động dựa trên dây đai và hệ pulley, không phân theo cấp số. Chính vì vậy, khi chuyển số, hộp số vô cấp vận hành khá mượt mà, không bị giật. Bên cạnh đó, thiết bị cũng phản ứng nhanh hơn khi xe giảm hoặc tăng tốc.
![Khi tìm hiểu hộp số vô cấp CVT là gì, bạn dễ dàng nhận thấy sản phẩm giúp xe vận hành êm ái hơn](https://www.daily3svinfast.com/uploads/images/2024/04/25/hop-so-vo-cap-cvt-la-gi-5-1713978285.jpg)
- Tiết kiệm nhiên liệu
Nhờ khả năng thay đổi tỷ số truyền động ở mọi tốc độ, không phân cấp số, CVT tiêu hao nhiên liệu ít hơn so với hộp số có cấp. Điều này thể hiện rõ nhất khi xe ô tô phải tăng giảm liên tục lúc di chuyển trong thành phố. Đây cũng chính là nguyên nhân loại hộp số này được ứng dụng phổ biến trong các mẫu xe dùng ở đô thị.
3.2. Nhược điểm
Dù có nhiều ưu điểm song hộp số CVT vẫn tồn tại một số nhược điểm nhất định. Cụ thể như sau:
- Khó cảm nhận chuyển số
Cấu tạo hộp số DCT, AT… có cấp với các bộ ly hợp và bánh răng tương ứng từng cấp số. Vì vậy, khi chuyển số, bạn có thể cảm nhận rõ. Đối với hộp số CVT, người dùng sẽ khó cảm nhận hơn vì cấu tạo không chia cấp số.
- Tiếng ồn lớn
Trong quá trình tìm hiểu hộp số vô cấp CVT là gì, bạn dễ dàng nhận thấy thiết bị này có nhược điểm là tiếng đồn khá lớn. Tuy nhiên, một số dòng xe đời mới như SEDAN, SUV… từ hạng B trở lên đã được nhà sản xuất trang bị thêm khả năng cách âm. Vì vậy, tiếng ồn đã giảm đáng kể.
- Chi phí sửa chữa, bảo dưỡng cao
Nếu phát sinh lỗi, người dùng phải tốn khoản phí lớn để sửa chữa, bảo dưỡng hộp số CVT.
- Không chịu được momen xoắn cao
Đây là nhược điểm lớn nhất của hộp số CVT. Nguyên nhân bởi hộp số truyền động bằng dây đai. Vì vậy, loại hộp số này chỉ phù hợp với các dòng xe cỡ nhỏ, không thể dùng cho xe tải nặng, cần sức kéo lớn hay xe thể thao.
- Cần thay dây đai định kỳ
Hộp số vô cấp CVT dẫn động bằng dây đai. Sau một thời gian sử dụng, dây đai này sẽ bị trượt, giãn… từ đó làm giảm hiệu quả hoạt động. Nếu muốn xe hoạt động tốt, an toàn, bạn cần thay định kỳ. Theo khuyến cáo từ các hãng sản xuất, người dùng cần thay đai mới sau quãng đường di chuyển đạt 50.000 - 100.000 km.
![Sau thời gian sử dụng, dây đai bị giãn, mòn, trượt… nên cần thay định kỳ](https://www.daily3svinfast.com/uploads/images/2024/04/25/hop-so-vo-cap-cvt-la-gi-6-1713978284.jpg)
4. Cách sử dụng hộp số vô cấp
Cách sử dụng hộp số vô cấp CVT tương tự cách lái xe hộp số tự động. Cụ thể, việc chuyển số đã được thiết kế điều khiển tự động. Chính vì vậy, bạn không cần đạp chân côn, chỉ cần chuyển cần số về chế độ di chuyển phù hợp.
5. Lưu ý khi lái xe sử dụng hộp số vô cấp CVT
Khi xác định hộp số vô cấp CVT là gì, bạn cần lưu ý một số vấn đề sau để lái xe an toàn:
- Duy trì đầu vào của van tiết lưu ổn định
Điều này giúp tiết kiệm nhiên liệu, hạn chế áp lực lên động cơ và hộp số. Nếu đầu vào ga không ổn định, việc chuyển số, chuyển động của xe sẽ bị ảnh hưởng lớn.
- Tránh gác chân lên bàn đạp phanh
Nếu thường xuyên gác chân lên bàn đạp phanh, động cơ phải chịu áp lực lớn, má phanh dễ hao mòn. Do đó, người lái không nên thực hiện hành động này để hạn chế tình trạng phanh gấp và tiết kiệm nhiên liệu.
- Ưu tiên chuyển hộp số sang trung tính
Khi bị kẹt xe, dừng đèn đỏ, bạn nên chuyển hộp số CVT về trung tính để tiết kiệm nhiên liệu.
- Nhẹ nhàng khi xuống dốc
Người lái cần tránh tăng tốc nhanh khi xuống dốc. Điều này gây áp lực, căng thẳng cho bộ truyền động khiến hộp số tiêu hao nhiều nhiên liệu và dễ hư hỏng.
- Hạn chế vượt ẩu, lái xe nhanh
Việc lái xe nhanh, vượt ẩu khiến hộp số nhanh hư hỏng, tiêu hao nhiều nhiên liệu hơn.
![Người lái cần di chuyển với tốc độ an toàn để tránh hư hỏng hộp số CVT và tiết kiệm nhiên liệu](https://www.daily3svinfast.com/uploads/images/2024/04/25/hop-so-vo-cap-cvt-la-gi-7-1713978285.jpg)
6. Hộp số CVT và AT có gì khác biệt?
CVT và AT là 2 loại hộp số thường gặp trên thị trường hiện nay. Chúng đều là hộp số tự động. Tuy nhiên, hộp số AT và CVT có nhiều điểm khác biệt dễ nhận thấy như sau:
Đặc điểm |
Hộp số CVT |
Hộp số AT |
Số cấp |
Không cấp |
Có cấp |
Tỷ số truyền |
Tạo ra bằng sự thay đổi bán kính của pulley |
Tạo ra từ các cấp số |
Nguyên lý vận hành |
Đơn giản hơn |
Phức tạp hơn |
Độ ồn |
Ồn hơn |
Êm ái hơn |
Hiệu suất dẫn động |
Thấp, phù hợp với xe cỡ nhỏ |
Cao, phù hợp với mọi dòng xe, chịu được momen xoắn cao |
Mức tiêu hao nhiên liệu |
Tiết kiệm hơn |
Tiêu hao nhiều hơn |
Chi phí bảo dưỡng, sửa chữa |
Thấp hơn |
Cao hơn |
Chỉ với ít phút tìm hiểu, bạn đã có được lời giải cho câu hỏi “hộp số vô cấp CVT là gì?”. Đây là loại hộp số có tỷ số truyền thay đổi liên tục nhờ sự biến thiên của bán kính pulley. Nhờ khả năng tiết kiệm nhiên liệu, vận hành êm ái, hộp số CVT chính là lựa chọn hoàn hảo cho nhiều dòng xe.